فارسی نویسی استاندارد در لینوکس و ویندوز
گروه آموزشی مجموعه تدبیر
اهنمای استفاده از کیبرد استاندارد فارسی
استاندارد شکل قرار گرفتن حروف و علائم زبان فارسی بروی کامپیوتر در سال ۱۳۶۷ تصویب شد و در سال ۱۳۷۳ به عنوان استاندارد رسمی ایران منتشر شد.
در سیستم‌عامل گنو/لینوکس از همان ابتدا کیبرد استاندارد فارسی به عنوان مرجع استفاده شد در نتیجه محل حروف در این سیستم‌عامل کاملاً با استاندارد کیبرد فارسی منطبق است. اما سیستم‌عامل ویندوز استاندارد کیبرد فارسی را رعایت نکرده و در نتیجه حروف در این سیستم‌عامل در محل مناسب و استاندارد خود قرار ندارد.
چرا باید از کیبرد استاندارد فارسی استفاده کنیم:
تایپ آسان– در کیبرد استاندارد فارسی حروف پرکاربرد در دسترسند. به عنوان مثال حرف «پ» و «ژ» از پرکاربردترین حروف در زبان فارسی است و این دو حرف در این کیبرد در محلی قرار دارند که با آسانی با کمترین جابه‌جایی دست می‌توان این دو حرف را تایپ کرد. در حالی که در کیبرد غیراستاندارد ویندوز برای تایپ این حروف باید بیشترین جابه‌جایی دست را داشته باشیم.
امکانات بیشتر– در کیبرد استاندارد فارسی امکاناتی مانند فاصله نشکن، نیم‌فاصله، نشانه راست به چپ و … وجود دارد که تایپ فارسی را آسانتر می‌کند.
یکسان سازی– در همه سیستم‌عامل‌ها می‌توان از کیبرد استاندارد فارسی استفاده کرد.
نکته: کیبرد استاندارد فارسی در سیستم عامل گنو/لینوکس و مک بصورت پیش‌فرض فعال است و در نسخه‌های آینده ویندوز (ویندوز ۸ به بعد) بصورت پیش‌فرض فعال خواهد بود.
امکاناتی که کی‌بر د استاندارد فارسی در احتیار قرار می‌دهد:
نیم‌فاصله (ZERO WIDTH NON-JOINER ): در زبان فارسی کلماتی داریم که از دو یا بیش از دو کلمه تشکیل شده‌اند. هر کلمه به تنهایی معنی مجزایی دارد اما با در کنار هم قرار گرفتن این کلمات کلمه جدیدی ساخته می‌شود که معنی کاملاً متفاوتی پیدا می‌کند. به عنوان مثال کلمات:
نیم‌فاصله، همه‌ی‌مان، ستاره‌ها، می‌روم
برای جدا کردن دو بخش این کلمات باید از کاراکتر نیم‌فاصله استفاده کنیم. برای وارد کردن کاراکتر نیم‌فاصله در کیبرد استاندارد فارسی باید دکمه شیفت را به همراه کلید فاصله (space) بزنیم.
کلمات بدون استفاده از نیم فاصله و با کاراکتر فاصله یا space به این صورت خواهند بود.
نیم فاصله، همه ی مان، ستاره ها، می روم
و با استفاده از کاراکتر نیم‌فاصله این کلمات به این صورت خواند بود.
نیم‌فاصله، همه‌ی‌مان، ستاره‌ها، می‌روم
کجا از نیم‌فاصله استفاده کنم؟
عموما برای جدا کردن کلمه و علامت جمع از نیم‌فاصله استفاده می‌کنیم. مثلاً ستاره‌ها، داستان‌ها و …
در افعال مضارع استمراری برای جدا کردن می از فعل از نیم‌فاصله استفاده می‌کنیم. به عنوان مثلاً می‌روم، می‌توانم…
ی و ک فارسی: در صورت استفاده از کیبرد استاندارد فارسی حروف ی و ک عربی به صورت خودکار به حروف ی و ک فارسی تبدیل می‌شوند.
نکته: ی عربی کاملاً با ی فارسی متفاوت است و این دو حرف کاملاً کد پیج جداگانه‌ای دارند. مشخصه ی عربی دو نقطه زیر حرف بزرگ این کاراکتر است.
نکته: ک عربی کاملاً با ک فارسی متفاوت است و این دو حرف کاملاً کدپیج جداگانه‌ای دارند. مشخصه ک عربی سرکش روی حرف بزرگ این کاراکتر است.
ی وسط: در بعضی نسخه‌های ویندوز ی در وسط کلمه به صورت ی بزرگ دیده می‌شود. مثلاً کلمه این به صورت این دیده می‌شود. کیبرد استاندارد فارسی این مشکل را حل می‌کند.
علامت‌ها: علامت‌های . ، ؛ : ؟! («[{}]») در زبان فارسی با انگلیسی کاملاً متفاوتند. کیبرد ویندوز در هنگام فارسی نویسی از معادل لاتین این کاراکترها استفاده می‌کند.
کاراکتر سه نقطه: در کیبرد استاندارد فارسی کاراکتر جداگانه‌ای برای سه نقطه داریم. در نتیجه برای تایپ سه نقطه (…) نباید سه بار نقطه بزنیم بلکه با فشردن آلت سمت راست و دکمه M می‌توانیم از کاراکتر سه نقطه استفاده کنیم.
اعداد فارسی: اعداد ۴ و ۵ و ۶ در زبان عربی و فارسی با هم متفاوتند. کیبرد استاندارد فارسی به صورت پیش‌فرض از این اعداد به جای اعداد عربی استفاده می‌کند.
اعداد فارسی (۱۲۳۴۵۶۷۸۹۰)
اعداد عربی (١٢٣۴۵۶٧٨٩٠ )
فاصله نشکن: فاصله نشکن کاراکتری است که بین دو کلمه فاصله حقیقی ایجاد می‌کند. هنگام استفاده از این کاراکتر دو کلمه به هم متصلند اما با هم فاصله دارند. برای استفاده از فاصله نشکن در کیبرد استاندارد فارسی باید آلت راست و فاصله (space) را با هم بزنیم.
نکته: نام و نام خانوادگی را بهتر است با فاصله نشکن از هم جدا کنیم.
مهدی عطائیان
کاراکتر کشش فاصله: برای ایجاد کشش بین حروف استفاده می‌شود. برای استفاده از این کاراکتر از شیفت و underline استفاده می‌کنیم. به عنوان مثال:
مهـــــــــدی
کاراکتر اتصال مجازی: در صورت نیاز به درج حروف به صورت حرف کوچک باید کاراکتر اتصال مجازی را بعد از حرف بزنیم. به عنوان مثال:
حرف ی با استفاده از کاراکتر اتصال مجازی به صورت ی نمایش داده می‌شود.
زیر متن راست به چپ: زیر متن راست به چپ که به نام RLE شناخته می‌شود کاراکتری است که اگر در ابتدای هر پاراگراف قرار بگیرد آن پاراگراف را راست به چپ می‌کند. همه برنامه‌های استاندارد ویرایش متن این کاراکتر را پشتیبانی می‌کنند. در نتیجه از این کاراکتر می‌توان در ویرایش‌گرهایی که گزینه راست به چپ کردن متن را ندارند استفاده کرد (مثلاً در ویرایشگر ایمیل یاهو که گزینه راست به چپ ندارد می‌توان با استفاده از این کاراکتر ایمیل‌های فارسی ارسال کرد).
زیر متن چپ به راست: زیر متن چپ به راست به نام کاراکتری است که اگر در ابتدای هر جمله قرار بگیرد آن کاراکتر را چپ به راست می‌کند .
نشانه چپ به راست: در صورتی که در یک متن ترکیبی از حروف فارسی و لاتین داشته باشیم و همزمان از پرانتز (یا علامت‌های مشابه که کاراکتر فارسی و لاتین مشابه دارند) استفاده کنیم این امکان وجود دارد که پرازشگر متن در پردازش دچار خطا شود و راست به چپ یا چپ به راست بودن بخشی از متن را درست تشخیص ندهد در این موارد با استفاده از کاراکتر نشانه چپ به راست آن بخش از متن را چت به راست می‌کنیم.
بصورت خلاصه کاراکتر نشانه جپ به راست کاراکترهای دوجهته را بصورت چپ به راست نشان می‌هد.
نشانه راست به چپ: نشانه راست به چپ به نام RLM بر خلاف نشانه راست به چت کاراکترهای دو جهته را بصورت راست به چپ نشان می‌دهد.
در عکس زیر با استفاده از نشانه چپ به راست قسمتی از متن را چپ به راست کردیم. برای چپ به راست کردن متن در قسمت انتخاب شده با درج نشانه چپ به راست متن با ساختار درست نشان داده می‌شود.
نکاتی برای صحیح نویسی در فارسی:
در زبان فارسی نقطه، ویرگول، دو نقطه و سایر کاراکترهایی که یک جمله را به اتمام می‌رسانند باید به جمله قبل بچسبند و با جمله بعد به اندازه یک کاراکتر فاصله داشته باشند. به عنوان مثال جملات زیر به صورت صحیح نوشته شده است.
روش درست نوشتن این است. نقطه باید به جمله قبل بچسبد، و با جمله بعد یک فاصله داشته باشد.
اما این روش صحیح نوشتن نیست:
روش درست نوشتن این نیست .نقطه باید به جمله قبل بچسبد و با جمله بعد فاصله نداشته باشد .
در هنگام استفاده از علامت‌های («[{}]») باید اصول زیر را رعایت کنیم:
پس از نوشتن جمله و قبل از استفاده از کاراکتر پرانتز یک فاصله می‌زنیم سپس کاراکتر پرانتز باز را می‌زنیم بدون فاصله جمله داخل پرانتر را می‌نویسیم و پس از پایان جمله بدون فاصله پرانتر بسته را می‌زنیم و پرانتر بسته را استفاده می‌کنیم سپس از فاصله استفاده می‌کنیم و جمله بعد از پرانتز ار می‌نویسیم.
مثال:
و اما (درست این است) و { این درست نیست }
برای استاندارد کردن چینش حروف در سیستم عامل ویندوز باید از برنامه کیبرد استاندارد فارسی (Iranian Standard Persian Keyboard ISIRI 9147 Version 2.0) نوشته بهنام اسپهبد استفاده کرد.
در ادامه راهنمای نصب و تنظیم این برنامه و امکاناتی که با نصب این برنامه در کیبرد استاندارد فارسی خواهیم داشت را معرفی می‌کنیم.
نصب:
روی فایل setup.exe کلیک کنید.
برنامه به صورت خودکار نصب خواهد شد.
پیام installation complete نشان دهنده نصب موفقیت آمیز برنامه است.
پس از نصب برنامه گزینه Iranian Standard Persian به لیست کی‌بردهای قابل استفاده افزوده می‌شود.